Gezonde leefstijl bereikbaar voor iedereen

Als groenten en fruit goedkoper worden aangeboden wordt er meer van ingekocht door consumenten blijkt uit onderzoek van Wilma Waterlander. Gezonde voedingsmiddelen, zoals vis, mager vlees, groente en fruit zijn duurder dan ongezonde voedingsmiddelen, zoals vette vleeswaren en gezoete koolhydraatrijke voedingsmiddelen. Daarnaast blijkt dat educatie in combinatie met prijsafspraken tot gezondere keuzes leidt. Nu is er wel een logo ontworpen dat consumenten moet helpen om gezondere keuzes te maken, maar dit is op veel gezonde voedingsmiddelen niet te vinden en kennis van voeding bij de consument is dringend gewenst.

Het onderzoek
Uit het onderzoek van Wilma Waterlander blijkt dat prijsmaatregelen voor voeding kunnen worden ingezet om de bevolking aan te zetten tot gezondere voedingskeuzes. Zo blijkt dat consumenten meer groente en fruit kopen als dit goedkoper is. Als het publiek vervolgens ook informatie krijgt over gezondheidsaspecten van groenten en fruit wordt er nog meer groente en fruit gekocht. Combinatie van lagere prijzen met informatie over gezondheid kan een zinvolle strategie zijn om mensen te verleiden en motiveren om gezonder te eten. Dit zou op termijn kunnen leiden tot een verbetering van de volksgezondheid en lagere zorgkosten. Wat kunnen we hiermee in de praktijk?

Afprijzen en onderwijzen
Er dient goed nagedacht te worden wat de gevolgen zijn van prijsverlaging van gezonde voedingsmiddelen voor de productieketen en de natuur. De consument kan echter wel overgehaald worden om gezonde voeding te kopen door spaaracties te koppelen aan het kopen van gezonde levensmiddelen, bijvoorbeeld extra zegels of sportplaatjes of andere gadgets te geven bij aankoop van een groente of fruit. De gezonde voedingsmiddelen kunnen worden voorzien van informatie over de bereidingswijzen en een aantal recepten. Daarnaast kan iets worden toegevoegd over de voedingswaarde van het product. Hier zijn geen logo’s voor nodig.

Logo’s en labels
In ons land is een oerwoud van logo’s en labels op voedingsmiddelen te vinden. De consument weet echter steeds minder goed zijn/haar weg in het logodoolhof te vinden. Bovendien worden de logo’s ongeloofwaardig doordat ze gesponsord worden door de industrie.
Zo trof ik onlangs het beroemde “Ik kies bewust”-logo zelfs aan op een fles alcoholvrije mousserende wijn.

Navraag bij de verkoper leerde dat dit product namelijk heel geschikt is als alternatief voor alcoholhoudende wijn voor zwangere en lacterende vrouwen en vrouwen met een kinderwens. In al die ruim dertig jaar dat ik werkzaam ben als (sport)diëtist en voedingskundige heb ik echter nog nooit van een zwangere vrouw gehoord dat ze behoefte had aan alcoholvrije wijn…
Daarnaast heb ik sinds het bestaan van de logo’s nog nooit een onbewerkt fruit of groente gezien waarop het logo te vinden is. En ook de recessie zal invloed hebben op keuzes.

Recessie en gezondheid
De eerste economische wet van vraag en aanbod leert dat de vraag naar een product daalt als de prijs van het product stijgt en vice versa. Tijdens de interventie Hartslag in Zuid-Limburg bleek al dat het voor mensen uit lagere inkomensklassen onvoldoende geld hebben om aan de normen voor een gezonde voeding te voldoen. Gezien de economische recessie is de kans groot dat deze groep zal toenemen. De deelname aan (betaalde) sportactiviteiten zal afnemen, omdat steeds meer mensen hun betaalde baan verliezen. Door de voorgestelde ontslagversoepeling zullen er steeds meer werkzoekenden ouder dan 50 jaar bij komen en hun koopkracht zal de komende jaren fors afnemen. Het laat zich raden welke keuzes deze groep zal maken qua voeding en sport. Wat is hieraan te doen?

Tij te keren door duurzaam beleid
Ik ben geen politicus of econoom. Ik heb een echt vak geleerd. Daarnaast kun je met GBV soms al een heel eind komen. Het is jammer dat het daaraan bij de dames en heren in het Haagse pluche lijkt te ontbreken.
Uit de laatste voedselconsumptiepeiling blijkt dat de inname van groente, fruit en vis te wensen overlaat. Ook is uit meerdere onderzoeken gebleken dat een gezonde voeding tot minder obesitas en andere leefstijlaandoeningen leidt. Demissionair minister Schippers heeft op 12 juni aangegeven dat ze een keukentafeldiscussie wil starten over de zorgkosten. Misschien een tip voor haar om mijn blogarchief eens door te nemen, want het wordt tijd dat er stevig ingezet wordt op preventie en dan graag wat langer dan vier jaar. Preventie is al te vaak en te lang het stiefkind geweest in het handelen van de overheid zoals te lezen is in “Preventie is net slagroom”. Preventie is geen luxe, maar brood- en broodnodig. Een gezonde leefstijl moet bereikbaar zijn voor iedereen. Uiteraard zijn hier genoeg ideeën over. Ik lees ze graag…
Oh ja, GBV betekent Gezond Boeren Verstand…

Herstellen en doorgaan

Zondag 17 juni spant het erom. Het is erop of eronder. Het Nederlands elftal kan uitschakeling in de eerste fase van het EK voorkomen als Duitsland zijn sportieve plicht doet en ons elftal van de Portugezen wint met tenminste twee doelpunten verschil. Spelers en ondersteunend personeel dienen zich mentaal en fysiek weer op te laden.
Naast de 16 miljoen “deskundige coaches” heeft Nederland slechts enkele honderden sportdiëtisten die goede tips voor een goed herstel door voeding en vocht kunnen geven om er zondag voor te gaan. Hierbij wordt rekening gehouden met hoge temperaturen en de mate van inspanning die de voetballers moeten leveren.

Herstelvoeding bij hitte
Wanneer tijdens een inspanning in zeer warme omstandigheden weinig gelegenheid is om voldoende te drinken is het vooraf nodig om het vochttekort zoveel mogelijk te voorkomen en na die tijd om het vochtverlies zo snel mogelijk weer aan te vullen. Na de wedstrijd zijn de brandstofvoorraden geslonken en het spierweefsel is beschadigd. Daarom hebben de voetballers naar alle waarschijnlijkheid tijdens de rust en gelijk na de wedstrijd een hersteldrank gedronken die koolhydraten en eiwit bevatte voor het aanvullen van het vocht, de brandstofvoorraad en het herstel van het spierweefsel. Ook vandaag zal in het teken staan van het aanvullen van vocht, energie en het bevorderen van het herstel. Verder moet er de komende dagen bijgetankt worden voor de wedstrijd van zondag tegen Portugal.

Voeding en vocht voor warme omstandigheden
Als er bij hoge temperaturen een inspanning geleverd moet worden wordt er veel vocht verloren. Het vochtverlies kan tegengegaan worden door het verlagen van de lichaamstemperatuur, bijvoorbeeld door het dragen van koelvesten. Tijdens de trainingen en de wedstrijd is dit niet handig vanwege het extra gewicht.
Het is raadzaam om een paar uur van te voren al voldoende te drinken en tijdens de training en wedstrijd elke gelegenheid te gebruiken om het vochtverlies weer aan te vullen. Er moet gedronken worden voordat er een dorstprikkel wordt ervaren. Dorstgevoel duidt op een vochttekort.

Uitdroging
Sporters met een vochttekort worden dan minder alert, ze kunnen last krijgen van hoofdpijn en kramp en hun prestatie neemt af. De coördinatie kan zelfs verstoord raken en sporters kunnen zelfs flauwvallen. Omdat voetballers en andere spelsporters minder kans hebben om te drinken tijdens het spel dan een individuele sporter is de kans op klachten door vochttekort bij spelsporters groter dan bij solistische sporters, zoals marathonlopers.
Voetballers die last hebben van de warmte zullen minder goed samenspelen en het spel wordt ook trager en meer chaotisch omdat spelers minder alert zijn. Na een voetbalwedstrijd in zeer warme omstandigheden zijn de spelers dan ook meer vermoeid dan na een toernooi bij temperatuur van rond de 20˚C. Spelers die minder fit zijn dan gewoonlijk kunnen hier nog meer hinder van ondervinden.
Uiteraard gelden de omstandigheden voor beide elftallen. Naast voeding- en vochtstatus spelen natuurlijk ook andere factoren een rol, maar dat laat ik graag aan andere analytici over. Toch zijn er wel tips te geven over voeding en vocht bij warme omstandigheden waar je ook als (fanatieke) amateurvoetballer wat aan kunt hebben.

Tips voor voetballen in warme omstandigheden
1. Drink dagelijks tenminste 1,5 liter vocht verdeeld over de dag.
2. Neem op de avond voorafgaand aan de wedstrijd een koolhydraatrijk gerecht, zoals pasta of rijst.
3. Gebruik op de wedstrijddag magere koolhydraatrijke maaltijden, zoals pasta met rode saus, brood met zoet beleg gecombineerd met magere of halfvolle melk, yoghurt of karnemelk.
4. Neem de laatste maaltijd ongeveer 1,5 tot 2,5 uur voor de wedstrijd.
5. Voor de wedstrijd dient er een goede warming-up plaats te vinden waarbij tijdens warme omstandigheden best extra gedronken mag worden.
6. Drink voor het opkomen op het veld 1-2 bekertjes water of dorstlesser, maar neem als het warm is 2-4 bekertjes vocht.
7. Zorg dat er tijdens de wedstrijd voldoende gevulde bidons aan de zijkant beschikbaar zijn zodat de sporters ook kunnen drinken als het spel het toelaat.
8. Drink tijdens de rust tenminste 2-4 bekertjes vocht, maar drink bij warm weer extra en houd rekening met  wat je kunt verdragen.
9. Ook in de tweede helft dienen er voldoende gevulde bidons aan de zijlijn beschikbaar te zijn voor de voetballers om extra te drinken wanneer het spel even stilvalt.
10. Neem na de wedstrijd tenminste één bidon van een halve liter hersteldrank met een verhouding van eiwit:koolhydraten van 1:3 of 1:4 en vul het verloren vocht voldoende aan.

Tot slot
Als je je voeding echt goed wilt aanpakken: vraag dan eens advies aan de sportdiëtist! Je vindt een adres van een sportdiëtist bij jou in de buurt op de website van de Vereniging Sportdiëtetiek Nederland.
Wanneer je als s(up)porter behoefte hebt aan mentale ondersteuning bij het verwerken van de wedstrijd van 13 juni, dan kan het zinvol zijn om dit pastoraal woord tot je te nemen.
De Oranjemannen gaan ervoor en ze zijn enorm gebrand om de kleine kans te pakken om door te gaan naar de volgende ronde. We moedigen ze aan (geluid aan aub) en duimen dat Nederland zondag tenminste twee doelpunten meer scoort dan Portugal.

Dorstlessers voor de derde helft

Morgen 8 juni gaat het beginnen: het Europees Kampioenschap Voetbal. In de aanloop naar dit event zijn er een paar mannen geweest die het kratstoeltje hebben uitgevonden en op de markt brengen. Een uiterst handig hulpmiddel voor de toeschouwers, maar op de verschillende foto's blijkt dat er alleen van bierkratjes gebruik gemaakt wordt. Is dit stoeltje ook geschikt voor kratjes frisdrank? Welke dorstlesser is handig voor toeschouwers en wat is handig als dorstlesser voor de sporters zelf tijdens de derde helft?

Sportieve toeschouwers en reclame 
Bij een voetbaltoernooi kleurt Nederland oranje om “ons elftal” massaal te steunen. Tijdens de wedstrijden waarin oranje meespeelt wordt het wat stiller op straat en in het openbaar vervoer. Nederland blijkt in een keer over heel veel “deskundige voetbalcoaches” te beschikken. Tijdens en na de wedstrijden wordt er thuis en op andere plaatsen wat bij gedronken. In de reclames wordt handig op het evenement ingespeeld. Zo was het rustieke Poortugaal nog het decor van de reclame tijdens het WK voetbal van 2006 dat in Portugal werd gehouden. Maar is alcohol wel zo’n goede dorstlesser voor sporters, toeschouwers en als het warm is?

Alcohol als dorstlesser
Bij warm weer wordt door menigeen naar bier of andere alcoholische dranken gegrepen als dorstlesser, maar de alcohol zorgt ervoor dat er meer vocht uitgescheiden wordt. Daarom leidt het gebruik van alcoholische dranken bij (zeer) warm weer sneller tot uitdroging. Een sporter heeft na training of wedstrijd een inspanning geleverd en vocht verloren en is enigszins uitgedroogd. Als er dan alcohol wordt gebruikt als dorstlesser wordt de sporter sneller dronken. Bovendien belemmert alcohol het herstel van spierweefsel, dat beschadigd is door de inspanning, en het remt de aanleg van een nieuwe brandstofvoorraad (glycogeen) in de spieren.
Genoeg redenen om niet direct naar een alcoholische drank als dorstlesser na een inspanning te grijpen. Dit geldt uiteraard voor elke situatie waarin uitdroging optreedt. Wat is dan de beste keuze?

Hersteldranken
Voor de sporter die een inspanning heeft geleverd geldt dat hij het verloren vocht dient aan te vullen. Hoeveel vocht er nodig is, is gemakkelijk te berekenen door het verloren gewicht tijdens de inspanning te vermenigvuldigen met 1,5. Het gewichtsverlies is te achterhalen door je voor- en na de inspanning te wegen. Zie ook “Dorstig weer en drinkadvies duursport”.
Verder heeft de sporter eiwit en koolhydraten nodig voor het herstel van het spierweefsel en de glycogeenvoorraad in de spieren. Uit onderzoek blijkt dat halfvolle melk een prima hersteldrank is. Sporters die last hebben van slijmvorming na het drinken van melk kunnen dit verminderen door na de melk een glas (isotone of energierijke) sportdrank, vruchtensap of, wanneer dit goed verdragen wordt, een koolzuurhoudende frisdrank nemen. Een ander alternatief is een hersteldrank waarbij de verhouding eiwit:koolhydraten 1:3 of 1:4 bedraagt.
De toeschouwers die niet zo actief zijn kunnen prima volstaan met laagcalorische dranken als (mineraal)water, koffie en thee zonder suiker en light frisdranken. Een inschatting leert dat het kratstoeltje namelijk ook op een kratje mineraalwater of light-frisdrank kan worden geplaatst.

En als er dan toch alcohol genomen wordt?
Een mooie wedstrijd mag gevierd worden en een overwinning helemaal. Als de vochtvoorraad en de energievoorraad is aangevuld kan de alcohol het minste kwaad, maar geniet met mate.
Voor jongeren onder 18 en bij voorkeur onder 24 jaar is het beter om alcohol te vermijden, omdat het de ontwikkeling van de hersenen aantast. Zie ook “Jongeren en alcohol, geen goede combinatie” en “Nederlandse jeugd kan zich verbeteren met gezond leven”. Uit de Monitor alcoholverstrekking jongeren 2011 blijkt dat de meeste jongeren hun drank vooral van (oudere) vrienden krijgen. Met zulke vrienden heb je geen vijanden meer nodig.
Alcoholpreventie dient zich dus ook te richten op de jongvolwassenen om het gebruik door jongeren te beperken. Daarnaast dienen ouders en ouderen een goed voorbeeld te geven, ook rondom mooie wedstrijden en als “onze jongens” het goed doen.

Samenvattend
1. Les eerst de dorst.
2. Vermijd alcohol voor jongeren onder de 18 en bij voorkeur onder de 24 jaar.
3. En als er na het lessen van de dorst alcohol gebruikt wordt: Geniet ervan, maar drink met mate!!
Ik hoop op een mooie sportzomer waarin “onze jongens” gaan scoren, een zinderende Tour de France en prachtige Olympische Spelen etc.

Oh ja, het kratstoeltje past ook op een kratje mineraalwater of (light-)frisdrank!