Jongeren en alcohol: geen goede combinatie

Op woensdag 25 april meldde de Stichting Alcohol Preventie (STAP) dat in 2011 762 jongeren met een alcoholvergiftiging in het ziekenhuis werden opgenomen. In 2010 bedroeg dat aantal nog 684. De gemiddelde leeftijd van deze kinderen daalde met 0,3 tot 15,3 jaar met als triest record een jongetje van 10 jaar.
Omdat het verboden is om alcohol te verkopen aan personen jonger dan 16 jaar rijst de vraag hoe deze jongeren aan drank komen. Wat zijn de risicofactoren voor alcoholmisbruik? Hoe is alcoholmisbruik door jongeren te voorkomen? Hoe snel raakt een jongere in een alcoholcoma?

Wat is een alcoholvergiftiging
Wanneer er sprake is van ‘verminderd bewustzijn’ na het gebruik van alcohol wordt er gesproken van een alcoholvergiftiging. De jongere is niet meer aanspreekbaar. Een alcoholcoma duurde bij deze kinderen doorgaans drie uur, maar dit is gestegen van 3,06 in 2009, en 2010 naar 3,27 uur in 2011. Ook het gevonden alcoholpromillage is toegenomen van 1,81 tot 1,83. Een  alcoholpromillage van 1,8 promille komt overeen met 6 glazen binnen twee uur voor een meisje van 15 jaar en 8 glazen binnen twee uur voor een jongen van dezelfde leeftijd.

Kenmerken jongeren die opgenomen zijn met alcoholcoma
De gemiddelde leeftijd van de opgenomen jongeren is 15,3 jaar. Bij 57% van de opnames gaat het om jongens en 43% van de gevallen betreft het meisjes. Hun opleidingsniveau komt overeen met de gemiddelde Nederlandse jongeren in het algemeen. Zeven van de tien kinderen komt uit een gezinssituatie met twee ouders. De jongeren zijn voornamelijk afkomstig uit een gezin met een Nederlandse achtergrond. De meeste meldingen zijn afkomstig uit Noord-Holland (32,5%), gevolgd door Zuid-Holland (17,7%) en Noord-Brabant (17,1%).
Er is echter niet bekend waar deze kinderen de alcohol vandaan hadden.

Leeftijdsgrenzen onvoldoende nageleefd
Om na te gaan hoe het met het handhaven van de leeftijdsgrenzen voor de alcoholverkoop is gesteld is onderzoek verricht met hulp van mystery shoppers jonger dan 16 jaar. Hieruit bleek dat supermarkten en slijterijen zich het vaakst aan de leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol houden. Thuisbezorgservices houden zich nooit en sportkantines slechts in 1 op de 25 gevallen aan de leeftijdsregels. Vier van de vijf sportkantines schenken zwak alcoholische dranken, zoals bier.
In deze onderzoeken zijn de drinkketen en jeugdhonken niet opgenomen.

Risicofactoren voor alcoholgebruik
Iemand die op jonge leeftijd al een alcoholische drank heeft geproefd zal eerder geneigd zijn om overmatig te drinken. Autochtonen, jongens en lager opgeleiden  drinken vaker dan allochtonen, meisjes en hoger opgeleiden. Jongeren met psychische en gedragsproblemen grijpen sneller naar alcohol dan gezonde jongeren. Daarnaast speelt erfelijke aanleg een rol.
Kinderen uit een stabiel gezin en kinderen waarvan de moeder geen alcohol gebruikte tijdens de zwangerschap komen minder snel in de verleiding om te drinken. Verder heeft de vriendengroep, beschikbaarheid en het uitgaansgedrag invloed op het alcoholgebruik. Jongeren die uitgaan begeven zich vaker in een setting waar meer verleidingen zijn om excessief te drinken. Meer informatie vind je in hoofdstuk 2.4 van het rapport “Preventie van schadelijk alcoholgebruik en drugsgebruik onder jongeren”.

Schadelijke effecten van alcohol
Alcohol is schadelijk voor de ontwikkeling van de hersenen, lever, hart en bloedvaten en het kan kanker veroorzaken aan de lever, alvleesklier en het spijsverteringskanaal. Vrouwen kunnen minder goed alcohol verdragen dan mannen, omdat ze minder lichaamsvocht hebben dan mannen. Jongeren hebben een lagere alcoholtolerantie dan ouderen. Voor jongeren is het aan te raden om voor hun 24e jaar geen alcohol te gebruiken, omdat alcoholgebruik kan leiden tot blijvende hersenbeschadigingen. Jonge meisjes lopen dus het meeste risico, terwijl volwassen mannen de grootste alcoholtolerantie hebben.
In dit filmpje is te zien wat alcohol op korte termijn doet. Alcohol is een sociaal geaccepteerde drug waar vooral jongeren voorzichtig mee om moeten gaan.

Preventie: taak van de overheid
De overheid dient het toezicht te verbeteren op de naleving van de leeftijdsgrenzen, vooral bij de verkoop van alcohol in drankketen en jeugdhonken, omdat hier voor de bardiensten doorgaans geen opleiding is vereist. Maar de overheid kan dat niet alleen. Ouders en scholen zijn hierin nog belangrijker omdat zij dichtbij de jongeren staan.

Preventie door ouders en scholen
Ouders dienen hun kind geen alcohol aan te bieden tot ze 18 jaar zijn, maar liever nog tot hun 24e jaar. Ze moeten hun kind helpen om zelfvertrouwen te ontwikkelen om negatieve groepsdruk te weerstaan.
Voorlichting over de werking van alcohol dient te worden gegeven voordat de jongere ermee in aanraking komt, maar er dient voor gewaakt te worden dat de informatie leidt tot nieuwsgierigheid en experimenteergedrag. Hiervoor zijn effectieve methoden ontwikkeld voor gezinnen en scholen en waarbij scholen en ouders samenwerken. Zie hiervoor ook hoofdstuk 3 van het rapport “Preventie van schadelijk alcoholgebruik en drugsgebruik onder jongeren”.
Laten we zuinig zijn op de jongeren: Je gunt ze toch een gezonde toekomst?

Marktwerking: sleutel tot goede gezondheidszorg?

Op 10 april meldde De Volkskrant dat kinderen met overgewicht op latere leeftijd meer kans hebben om dementie te ontwikkelen. De zorg lijkt onbetaalbaar te worden en als de zorg in handen van de markt komt gaan we de Verenigde Staten achterna. Consumenten betalen meer voor de basisverzekering en het eigen risico is met € 50 verhoogd tot €220. Dat geeft reden tot zorg. Maar zorgverzekeraars kunnen wel 58 miljoen uittrekken voor reclame en dat biedt kansen. Er is geld beschikbaar voor preventie en er zijn vast nog wel een paar spaarvarkentjes te vinden…

Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst
In Nederland kampt 14% van de kinderen met overgewicht en het aantal jonge diabeten met diabetes neemt toe. Overgewicht op jonge leeftijd geeft een grotere risico op dementie op latere leeftijd. In mei 2009 maakte het Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) bekend dat in 2025 het aantal diabeten zal zijn toegenomen tot 1,4 miljoen, van wie 85% overgewicht of obesitas heeft. Diabetes is een sluipmoordenaar die met vele complicaties gepaard kan gaan. De kans dat een diabeet met overgewicht op latere leeftijd getroffen wordt door dementie is relatief groot. Al met al is dat geen rooskleurige toekomst voor deze kinderen. Waar gaat het mis en wat is er aan te doen?

Groeien en overgewicht
Gewichtstoename is altijd het gevolg van een verstoorde balans tussen inname en gebruik. Als er meer wordt gegeten dan er wordt verbrand neemt het gewicht toe. Een kind met overgewicht kan hier direct en op latere leeftijd veel hinder van ondervinden. 
Overgewicht bij kinderen ontstaat door een leefstijl waarin veel gegeten wordt en/of weinig wordt bewogen. Kinderen worden tegenwoordig blootgesteld aan allerlei voedselverleidingen, zoals snoepautomaten op school, stations, etc. Daarnaast wordt er steeds minder bewogen. Kinderen komen minder vaak dan vroeger fietsend of lopend naar school maar met het openbaar vervoer, of ze worden met de auto naar school gebracht. Verder is er door de verschillende kabinetten bezuinigd op sportonderwijs.

Meer bewegen en minder eten
Het lijkt dus eenvoudig om het probleem aan te pakken, maar gedragsverandering is moeilijk om te realiseren. Het is belangrijk dat de omgeving meewerkt tot het gewenste gedrag. Minister Schippers zet voor het omgaan met (voedsel)verleidingen in op het vergroten van de weerbaarheid van kinderen. Voor het bewegen is 70 miljoen euro uitgetrokken voor het aanstellen van buurtcoaches om kinderen in een veilige omgeving te laten sporten. Maar er wordt voor het gemak vergeten dat het vooral de kinderen uit gezinnen zijn met minder financiële draagkracht die niet sporten en vaker te zwaar zijn. Als er in deze gezinnen geld uitgegeven wordt zal er eerder voor iets anders gekozen worden dan sportschoenen. Dus is het voor de overheid raadzaam om in te zetten op preventie, en daar is vast wel wat geld voor te vinden.

Er is voldoende geld beschikbaar
Veel van de preventiemaatregelen worden niet genomen onder het mom dat er bezuinigd moet worden. Zo blijkt dat de zorgverzekeraars in het afgelopen seizoen gezamenlijk 58 miljoen euro aan reclame hebben uitgegeven, terwijl het basispakket verder is uitgekleed en het eigen risico is verhoogd. Verder zijn er in de loop van de jaren verschillende projecten geweest die de overheid veel meer geld hebben gekost dan eerder was begroot. Hierbij valt te denken aan de  overname van de banken en het uitkeren van bonussen aan bankdirecteuren en anderen dat ook na 2008 voortgezet werd. Het zou de overheid sieren om hier het geld terug te halen met een even strenge aanpak als er bij uitkeringsfraude en belastingboetes wordt gehanteerd. Daarnaast moet de zorg niet verkwanseld worden aan de markt. Keuzes in de zorg: het lijkt nieuw, maar is het niet.

Marktwerking leidt tot verkoop van zorg aan patiënt
Soms word je verrast door dat de actualiteit niet wijzigt. In 1991 schreef de commissie Dunning een rapport met de titel “Kiezen en delen” over keuzen in de zorg. Deze commissie stelde dat de zorg zo eerlijk en rechtvaardig mogelijk moet worden verdeeld. Ook gaf zij aan dat de overheid verantwoordelijk is voor de toegankelijkheid van de basisvoorzieningen in de zorg voor alle burgers. Nu valt er over te discussiëren wat basisvoorzieningen zijn, maar als de zorg wordt overgelaten aan de markt wordt de zorg verder uitgekleed. Dit kan tot uitwassen leiden als vergoedingen voor therapieën waarvan de werkzaamheid niet bewezen is en verkoop van allerlei behandelingen die niet aansluiten bij de hulpvraag. 
Wat kan de consument doen om zijn gezondheid zoveel mogelijk te beschermen?

Een paar tips voor bewegen en eten
Voor wie terug wil naar de eenvoud van sportbeoefening in de buitenlucht is dit filmpje een aanrader. En voor en na de inspanning is een lekker eenvoudig doch voedzaam maal niet te versmaden.