BEP helpt bij goed voornemen

Het begin van een nieuw jaar is een ijkpunt om met frisse moed aan goede voornemens zoals afvallen te beginnen. De verleiding is groot om voor de snelle route te kiezen, maar dit levert doorgaans geen blijvende gewichtsverlaging op. Het (over)gewicht is niet het resultaat van de week vanaf kerst tot nieuwjaar, maar van de andere 358 dagen daarvoor. Daarom is het handiger om ruim de tijd te nemen voor het afvallen. Voor een duurzaam resultaat is een gedegen aanpak nodig die persoonlijk afgestemd dient te worden. Afvallen is een kwestie van gedragsverandering en daarom  is het goed te vergelijken met het plannen van een reis.

Van vaag plan naar duidelijke route
‘Afvallen’ is eerder een doel dan een voornemen, omdat niet helder is welke activiteiten er ondernomen worden om gewichtsverlies te bereiken. Afvallen is te vergelijken met een reisplan: Het einddoel is bekend, maar de weg er naartoe is niet uitgestippeld. Voor het plannen van de route naar gewichtsverlies is het nodig om te bekijken welke veranderingen in leefgewoontes nodig en haalbaar zijn om een gezonder gewicht te bereiken. Snelle methoden zijn echter verleidelijk en ze kunnen dure gevolgen hebben.

Snelle methode is duur
Deze week wordt er al weer veel geadverteerd met diverse pillen en poeders. Ze leveren vooral gewichtsverlies in je portemonnee op. Afvalmiddelen (mooi woord in deze contekst) beloven meer dan ze geven en als ze werken, bevatten ze stimulerende middelen die schadelijke bijwerkingen kunnen hebben.  Voor sporters die in aanmerking kunnen komen voor dopingcontroles geldt dat ze bij gebruik van deze middelen binnen wedstrijdverband de kans lopen op een positieve dopingtest, omdat stimulantia op de dopinglijst staan. Er wordt alleen op deze stoffen getest binnen wedstrijdverband, maar ze zijn langer aantoonbaar dan je denkt. Zie hiervoor ook Dure dieetpillen.

Afvallen is maatwerk
Ook zijn er voldoende diëten te vinden op internet en in de boekhandels, maar dezen wijken vaak sterk af van de eigen leefgewoontes. Daarom worden deze diëten ook slecht volgehouden. Diëtisten en gewichtsconsulenten kiezen er tegenwoordig voor om via motiverende gespreksvoering de cliënt te ondersteunen bij het vinden van een passende strategie om een gezonde voedingsgewoonte en een duurzaam behoud van een goed gewicht na te streven. Ook het beweegpatroon wordt daarbij onder de loep genomen. Een goed resultaat is geen kwestie van confectie, maar maatwerk. Hierbij worden ook de oorzaken van de gewichtstoename in kaart gebracht, zodat het probleem oorzakelijk kan worden aangepakt.

Een goed begin is het halve werk
Het is een open deur intrappen om te roepen dat gewichtstoename veroorzaakt wordt door te veel te eten en te weinig bewegen. Om de persoonlijke valkuilen die veel of verkeerd eten uitlokken of die remmend werken om in beweging te komen is het raadzaam om te minste gedurende een week een eet- en beweegdagboek bij te houden. Aan de hand van het dagboek kan dan bepaald worden welke veranderingen het gemakkelijkst te realiseren zijn. Maar er is ook een snelle leefstijltest op internet die oorzaken helpt op te sporen. Vervolgens is het dan verstandig om een plan van aanpak te maken dat uit kleine stappen bestaat.

Route-keuze en strijd tegen lastige hobbels
Kleine concrete gedragsveranderingen worden namelijk langer volgehouden. Voorbeelden van zulke wijzigingen in gedrag zijn: alleen eten als je aan de eettafel zit of in de kantine als er buitenshuis wordt gewerkt of elke dag een half uurtje uit te trekken voor een lunchwandeling.
Het is ook belangrijk om alvast te bedenken wat de belemmeringen zijn om deze gedragsdoelen op lange termijn vol te houden en een strategie te verzinnen om deze barrières te omzeilen. Voor meer informatie over het omgaan met valkuilen en tips om meer beweging te zoeken in dagelijkse activiteiten zijn diverse handleidingen beschikbaar, maar er is er eentje die ik graag onder de aandacht breng.

BEP als tomtom
BEP staat voor een Beter Eetpatroon. BEP heeft een website en geeft globale richtlijnen voor een gezonde leefstijl en laat aan de hand van praktische informatie zien dat gezonde voeding gemakkelijk klaar te maken is. De ingrediënten voor de warme maaltijden en de lunchgerechten zijn overal goed verkrijgbaar en de bereidingswijze wordt helder omschreven.
Naast voedingsinformatie geeft BEP tips hoe er meer beweging in de dagelijkse leefstijl ingepland kan worden. Bovendien geeft BEP tips over het omgaan met valkuilen, maar ook om jezelf te belonen. En mocht je moeilijkheden met het instellen van de BEP-tomtom ondervinden dan is de BEP-wegenwacht snel te raadplegen. En mochten er toch nog vragen zijn, schroom niet, maar mail of bel gerust.

Oh ja, en voor wie toch denkt dat reclames voor afslankpillen en poeders geloofwaardig zijn, is er nog een 40 jaar oud liedje dat verrassend actueel is en met dit idee afrekent...

Bij deze wil ik mijn lezers een gelukkig, gezond en sportief 2012 wensen!

Kerstdiner niet oorzaak gewichtstoename

Met de kerstdagen in aantocht beginnen bij menigeen ook de schuldgevoelens al weer op te spelen over het copieuze kerstmenu, de oliebollen en appelflappen en allerlei andere lekkernijen die bij de laatste decemberweken horen. Gewichtstoename vindt gedurende de rest van het jaar plaats, maar velen denken dan dat ze in de laatste decemberweken zo gigantisch aankomen dat het een jaar kost om het overtollige gewicht weer kwijt te raken. Echter enkele experimenten bewijzen dat dit niet zo hoeft te zijn, maar het vereist wel denkwerk. Dit is in strijd met wat er in Supersize me werd vertoond.

Supersize me
In de documentaire “Supersize me” (2004) liet Morgan Spurlock zien wat het effect is van een maand inactief zijn en het eten van uitsluitend supersize menu’s van Mac Donalds en suikerrijke dranken. Hij voerde het leefstijlexperiment uit met begeleiding van een huisarts, een cardioloog, een gastroloog, een voedingskundige en een fitnesstrainer. Wat de bijdrage van de fitnesstrainer was heb ik nooit zo goed begrepen. Na dertig dagen was hij 11,1 kg (13% van zijn gewicht) aangekomen, zijn cholesterolgehalte en bloedglucose (bloedsuikergehalte) namen toe en zijn hart- en leverfuncties werden slechter.
Toch kun je met wat rekenen ook afvallen met een dieet van fastfood.

Downsize me: rekenen en trainen
Soso R. Whaley viel 4 kg (9 lbs) af in dertig dagen op een dieet van Mac Donalds-maaltijden. Zij gebruikte een voeding van 2000 kCal per dag en dat is een normale energiebehoefte voor een volwassen vrouw. Haar documentaire uit 2007 is in vier delen van ongeveer 9 minuten te zien via deze links: deel 1, 2, 3 en 4.
Chazz weaver verloor ruim 3,5 kg (8 lbs) vetweefsel op het junkfoodrantsoen, doordat hij het dieet combineerde met kracht- en duurtraining. Zijn filmverslag uit 2010 is in vier delen van ongeveer 10 minuten terug te vinden via deze links 1, 2, 3 en 4.
Ook in Nederland is aangetoond dat je met fastfood kunt afvallen.

Nederlandse experiment: rekenen en te lage inname
Naar aanleiding van "Supersize me" toonde Wim Meij, de toenmalige hoofdredacteur van het AD, in 2004 aan dat je met een dieet van dertig dagen lang fastfood van MacDonalds met deskundige begeleiding ook kunt afvallen. Zijn dagmenu was vastgesteld op 1800 kCal, maar dit werd later bijgesteld naar 2000 kCal omdat hij te snel afviel. Na het experiment woog hij 6,3 kg minder, maar hij vond het wel lastig om goede keuzes te maken. Berekening van de dagmenu’s leerde dat de Mac Donalds-voeding leidt tot een te lage inname van voedingsvezel, onverzadigd vet en vitamine B1.
Wanneer je fastfood eet en niet oplet, kom je aan maar de schade is te herstellen.

Ongezonde voeding: na een maand al resultaat!
Frans Kok, hoogleraar Voeding en Gezondheid aan de Universiteit van Wageningen, toonde aan dat een maand ongezond eten al leidt tot meetbare veranderingen in het lichaam. Omdat hij de enige proefpersoon was in dit experiment kan het resultaat niet gebruikt worden voor het geven van een algemeen advies, maar het laat wel zien dat wijzigingen in het voedingspatroon al snel invloed hebben op de lichaamssamenstelling. Het verslag van het experiment is terug te vinden in “Gezond eten gewoon doen”.
Dit boek geeft bruikbare adviezen over gezonde voeding en geeft heldere informatie over factoren die het gewicht beïnvloeden.

Wat leren we ervan?
Het experiment van Frans Kok laat zien dat verslechteringen in het voedingspatroon ook snel weer gecorrigeerd kunnen worden. Het gebrek aan voedingskennis en het ontbreken aan kennis over het functioneren van het lichaam spelen een grote rol bij het ontstaan van overgewicht en obesitas. Als je te veel eet en te weinig beweegt kom je aan. Als je een bewuste keuze maakt is af en toe een Mac Donalds maaltijd geen probleem, maar het is wel nodig dat Mac Donalds meer gezonde producten opneemt in het assortiment.

Wat betekent dit voor de decemberfeesten?
December heeft vier feestdagen, namelijk Sinterklaas, twee kerstdagen en Oudjaar. Daarna volgt de Nieuwjaarsdag en dat maakt dat we het hebben over vijf feestdagen binnen één maand. Naast de vijf feestdagen zijn er nog 26 dagen over om niet te kiezen voor zoete, vette en alcoholische versnaperingen.
En het jaar bestaat uit 12 maanden. Gezonde voeding doe je namelijk het hele jaar door. Als je dagelijks ongeveer 24 kCal (= 1 suikerklontje) meer eet dan je energiebehoefte kom je elk jaar 1 kg aan. En daarmee blijkt dus dat een Duits gezegde wordt bekrachtigd: Man wird  nicht fett zwischen Weihnachten und Neujahr, sondern zwischen Neujahr und Weihnachten.

Tips

Geniet van alle lekkere gerechten en dranken. Dat hoeft niet in supersize porties. Denk dan niet dat je gezondigd hebt na een feestmaal met normale porties, want het is pas echt zonde als je een lekkere maaltijd gebruikt en je er schuldig over voelt.

Prettige Kerstdagen en tot volgende week

Levensverwachting laagopgeleiden kan worden verbeterd

Op 13 december kopte De Volkskrant dat “Laagopgeleiden steeds ongezonder” worden. De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) geeft in een rapport aan dat laagopgeleiden een kortere levensverwachting hebben dan hoogopgeleiden. Ze lijden vaker en langer aan ziekten die het gevolg zijn van een slechte voedingsgewoonte, roken, overmatig alcoholgebruik en weinig bewegen. De RVZ vindt dat de landelijke en plaatselijke overheid en de zorgverzekeraars meer moeten samenwerken en in preventie moeten investeren, zodat dit gezondheidsverschil wordt verkleind.
De huidige bezuinigingsmaatregelen belemmeren dit en de laagopgeleiden worden niet bij gezondheidsadviezen betrokken. Gevolg van betutteling? Wat moet er veranderen?

Wettelijk kader gemeente en overheid
Gemeente en overheid hebben een wettelijke zorgplicht. Gemeentes zijn sinds 1 juli 2003 verplicht om elke vier jaar een gezondheidsbeleidsnota vast te stellen waarbij de preventienota van het Ministerie van VWS als leidraad kan dienen. In de beleidsnota’s van 2003 en 2006 stonden overgewicht, diabetes en hart- en vaatziekten als speerpunt voor preventie genoemd. In 2011 wordt de term “preventienota” vervangen door “landelijke nota gezondheidsbeleid” en de ziektebeelden worden niet meer genoemd.
De Tweede Kamer heeft in 2010 geconstateerd dat gemeentes hun gezondheidsbeleid te algemeen formuleren. Sinds 1 oktober 2011 worden gemeenten gestimuleerd om de landelijke nota als uitgangspunt te gebruiken voor effectief gezondheidsbeleid (pag. 32 nota RVZ).

Gezonde keuze gemakkelijk volgens de overheid
In de landelijke gezondheidsnota staat op pagina 3 dat mensen hun keuzes maken “in een omgeving waarin de gezonde keuze gemakkelijk is”. Ook het Nederlands Instituut voor Gezondheidsbescherming en Ziektepreventie (NIGZ) beaamt dit op pagina 8 van hun overzicht met acties voor een gezonde leefstijl. In de beleidsagenda 2012 staat op pagina 26 het volgende: “Mensen bepalen zelf hoeveel en wat ze eten, hoeveel ze bewegen en hoe ze omgaan met hun gezondheid. De overheid heeft een belangrijke rol in het verschaffen van betrouwbare en doelgerichte informatie en het makkelijk maken van gezonde keuzes.”

Gezonde keuze gemakkelijk??
Een gezonde keuze ligt niet zo voor de hand in onze obesogene samenleving. Hoe zit het met mensen en middelen die nodig zijn voor de acties die het NIGZ adviseert? Laat er nou op dit moment door overheid en gemeentes bezuinigd worden op …. PREVENTIE! En omdat de zorgkosten stijgen is in het kader van ombuigingsmaatregelen 2012 de dieetzorg uit het basispakket 2012 geschrapt. En wat vinden de laagopgeleiden er zelf van?

Visie van de laagopgeleiden
Uit gesprekken met laaggeschoolden (pag. 54 en 55) blijkt dat ze gezonde voeding duur vinden. Ze hebben in het algemeen een negatief beeld van de overheid. Volgens hen zijn gezondheidscampagnes door gezonde mensen bedacht en ze staan ver van hun leefwereld. Tegenstrijdige adviezen zorgen voor verwarring: “Dan staat er in de krant dat melk goed is en dan weer niet”.
Denkt de overheid echt dat laagopgeleiden die doorgaans minder geld te besteden hebben dan een gemiddeld kamerlid hun geld uitgeven aan gezonde producten als deze duurder zijn dan de goedkopere en minder gezonde varianten of als er een vettax wordt ingevoerd op ongezonde producten? En dat ze meer gaan bewegen als ze in een minder groene en/of veilige buurt wonen? Laaggeschoolden worstelen met een gezond leven en worden nauwelijks betrokken bij de ontwikkeling van beleid. Het zou goed zijn om met hen in gesprek te gaan om het beleid beter op hen af te stemmen.

In gesprek met de doelgroep(en)
Bij individuele benadering kan door motiverende gespreksvoering nagegaan worden welke barrières de laagopgeleide weerhouden om gezond te eten en/of niet te roken. Er wordt samen met de cliënt gezocht naar een oplossing die bij zijn/haar situatie past. En al is het dan misschien niet optimaal, ook kleine veranderingen kunnen gezondheidswinst opleveren en tot verdere wijzigingen in leefstijl leiden en meer gezondheidswinst.
Op groepsniveau kan gewerkt worden met het vergelijkbare intervention mapping. Uit onderzoek blijkt dat dit tot ontwikkeling van interventies leidt die beter aansluiten bij de behoeften en mogelijkheden van de doelgroep(en).

Preventiewerkers willen wel aan de slag
Hiervoor moet er geïnvesteerd worden in tijd, geld en personeel. De mensen zijn beschikbaar, bezuinig ze niet weg, want dat is verspilling en het leidt op termijn tot nog hogere zorgkosten.
Oh ja, de dieetzorg moet weer terug in het basispakket. Daarom vraag ik u om deze petitie te tekenen. Alvast dank, ook namens mijn collega-diëtisten.

Stop kindermishandeling

Elk jaar zijn meer dan 100.000 kinderen slachtoffer van mishandeling. Dat komt neer op ongeveer 1 kind in een klas van 30 kinderen. De kinderonbudsman, Marc Dullaert, stelt dat ouders eerst een opvoedcursus moeten volgen voordat ze kinderen krijgen. Het plan hiervoor krijgt steun van de meerderheid van de tweede kamer.
Een goed initiatief en op 5 december heeft het Ministerie van VWS een actieplan gepresenteerd om kindermishandeling aan te pakken, maar er wordt met geen woord gerept over de mishandeling door verkeerde voeding: Één op de zeven kinderen is te zwaar en één op de vijftig kinderen heeft ernstig overgewicht.
De definitie voor kindermishandeling biedt echter voldoende ruimte voor actie.

Wat is kindermishandeling?
In de Wet op de jeugdzorg wordt onder kindermishandeling verstaan: “Elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel.”
Dat betekent dat een volwassene een minderjarige geen geestelijk of lichamelijke schade toe mag brengen. Op de website van de Rijksoverheid worden een aantal vormen van kindermishandeling expliciet genoemd. Ook het onachtzaam omgaan met voeding kan als mishandeling worden gezien.

Overvoeding is mishandeling
Onvoldoende aandacht voor de voeding van het kind kan worden aangemerkt als lichamelijke verwaarlozing, omdat het kind niet de zorg en de verzorging krijgt die het verdiend. Een kind heeft behoefte aan liefde, warmte en geborgenheid. Een kind dient in zijn of haar opvoeding ook te leren dat voeding de functie heeft om zijn of haar lichaam te onderhouden en niet om onprettige gevoelens te dempen of om prettige gevoelens (troost) op te wekken. Ouders dienen een kind een gezonde (op)voeding te geven. Tegenwoordig is er met de (op)voeding nog wel een verbeterslag te maken.  

Na-aapje
Uit de laatste Voedselconsumptiepeiling blijkt namelijk dat de meeste kinderen te weinig groente, fruit en vis eten en ze krijgen te veel suiker en verzadigd vet binnen. Dit patroon zien we ook bij volwassenen. Wanneer ouders denken dat “het wel goed zit met hun voeding” zal het na-aapjes-principe dat vanaf augustus tot oktober dit jaar werd gepromoot, niet tot het gewenste resultaat leiden. Kinderen leren door imitatiegedrag. Als een ouder weinig groente eet, zal een kind ook niet gestimuleerd worden om groente te eten. Dus na-aapje had beter vooraf gegaan kunnen worden door voorbeeldmensje, omdat er een hiaat is tussen werkelijkheid en wenselijk (voedings)gedrag…

Gaatjes
Uit onderzoek van TNO blijkt dat 56% van de vijfjarige kinderen al acht gaatjes in het gebit heeft. In De Volkskrant van 11 mei 2011 lezen we dat tandartsen en kaakchirurgen  steeds meer kinderen met ernstige tandproblemen zien. Wekelijks wordt in het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) bij ongeveer tien kinderen het volledige melkgebit verwijderd, omdat het niet meer te redden is doordat de ouders geen aandacht gehad hebben voor de gebitsverzorging. Naast het onvoldoende poetsen is toename van het aantal snoepmomenten per dag hier de oorzaak van. Kinderen nemen naar school vaak zoete versnaperingen mee voor tussendoor en (als onderdeel van) de lunch.
Is dat (een combinatie van) onwil, onwetendheid of onmacht van ouders? Of ligt het ook aan de omgeving?

Weersta verleiding op kinderooghoogte
Ouders en kinderen hebben ook te maken met verleidingen waar ze zelf niet voor kiezen. Denk maar eens aan alle snoep dat bij winkelkassa’s op kinderooghoogte ligt. Tijdens het wachten en afrekenen is er voor een kind voldoende tijd om zich aan het uitgestalde snoep te verlekkeren. Ouders die het snoepen altijd toestaan zijn niet zorgzaam voor hun kind. En het snoep staat doorgaans niet op het boodschappenlijstje…

Actie zonder na te denken
Wie gedachteloos een zak snoep of chips naar binnen werkt, proeft vaak niet meer wat er gegeten wordt. Daarom is het af te raden om kinderen met een zak snoep of chips voor de televisie te parkeren. Het tv-kijken wordt dan gekoppeld aan (gedachteloos) eten en drinken en het is een inactieve bezigheid.
Beperk de tv-uren en stimuleer activiteit. Het is mooi dat de overheid sporten stimuleert, maar om overgewicht te voorkomen is het als roeien met één riem als er niets aan de voeding wordt gedaan.

Voeding om te verleiden en te vieren
Bij een gezonde (op)voeding is het belangrijk dat een kind bewust leert genieten van (gezonde) voeding en dat het onder andere kennis maakt met de verschillende soorten groente, fruit en vis zodat het deze leert te waarderen. Het herkennen van smaken begint vermoedelijk al in de baarmoeder, dus de ouders kunnen zich er al vroeg op voorbereiden. Het kind hoeft uiteindelijk niet alles te lusten, als er maar genoeg te kiezen overblijft.