Voedingsmiddelen en supplementen zijn complexer dan medicijnen

Op 21 april 2012 wordt er in het Europees Parlement een wetsvoorstel besproken om de consument te beschermen tegen misleidende claims op voedingsmiddelen en voedingssupplementen. Maar voor de beoordeling van deze claims worden regels gehanteerd die zo streng zijn dat ook zinvolle informatie op de etiketten van voedingsmiddelen verdwijnt. Zo worden beweringen als “Calcium is goed voor de botten” op een pak melk niet meer toegestaan, omdat deze claim suggereert dat melk voor iedereen nodig is voor een gezond skelet. Tijd voor een revisie van de regels? Wat ging er vooraf voordat dit wetsvoorstel tot stand kwam?

Verschil voedingskundige en gezondheidsclaims
In 2006 is door de Europese Unie een wet tot harmonisatie van de claims op voedingsmiddelen aangenomen, omdat ieder land zijn eigen interpretatie had van gezondheids- en voedingsclaims. Een gezondheidsclaim duidt op een voordeel voor de gezondheid, zoals “goed voor hart en bloedvaten” of “verhoogt de weerstand”. Een voedingskundige claim heeft betrekking op een enkele voedingsstof in het product of het totale product zelf, zoals “bevat veel vezel” of “laag vetgehalte”. Voordat voedingsmiddelen een claim mogen voeren, dienen ze een wetenschappelijke onderbouwing hiervan te kunnen overleggen. En daar zitten voor de gezondheidsclaims nogal wat haken en ogen aan…

Voedingsclaims: ingewikkeld om te beoordelen
Voor een gezondheidsclaim moeten onderzoeksrapporten worden overlegd waarin een robuust bewijs wordt geleverd voor de invloed van een voedingsmiddel of een specifieke voedingsstof op een gezondheidsparameter, bijvoorbeeld de bloeddruk. Voor voedingsmiddelen en voedingsstoffen is dat moeilijk, omdat voedingsmiddelen uit meerdere voedingsstoffen bestaan en voedingsstoffen dus nooit geïsoleerd gebruikt worden. De effecten van voedingsmiddelen en voedingsstoffen worden vrijwel nooit aangetoond als een oorzaak-gevolg-relatie, maar vaak in epidemiologische studies gevonden als een samenhang tussen twee factoren. En dus zijn de aangetoonde voedingsinvloeden op gezondheid klein. En dat vindt de Europese Voedsel en Waren Autoriteit (EFSA) onvoldoende.

Veel claims, weinig goedgekeurd
Oorspronkelijk zijn ruim 4600 gezondheidsclaims ingediend, maar door het samenvoegen van gelijkwaardige claims bleven er uiteindelijk ruim 2700 over.  Hiervan zijn er uiteindelijk 222 (8,2%) goedgekeurd. De regels die gehanteerd worden voor het beoordelen van de gezondheidsclaims zijn namelijk gebaseerd op de beoordelingscriteria die voor medicijnen worden gebruikt. En dat leidt soms tot opmerkelijke conclusies.

Groente en fruit: wel of niet gezond?
Zo wees de EFSA de gezondheidsclaims af dat groente en fruit en het mediterrane dieet goed zijn voor hart en bloedvaten, gewichtsbeheersing en handhaving van een normale bloedglucosewaarde, omdat de groep “groente en fruit” veel producten omvat. Er is namelijk geen specifieke stof geïdentificeerd waaraan de gezondheidseffecten kunnen worden toegeschreven. De consument zou dit verhaal uit kunnen leggen als “Groente en fruit hebben geen invloed op de gezondheid van hart en bloedvaten, gewichtsbeheersing en de handhaving van een normale bloedglucosewaarde”.

Werkwijze van EFSA leidt tot kritiek
Een gezonde voeding wordt omschreven als een “voeding die voldoende bevat van alle voedingsstoffen in een juiste onderlinge verhouding”. Daarnaast zijn onder andere erfelijke factoren van belang bij de samenstelling van “een gezonde voeding op het individuele niveau”.
Zo kan ruim 70% van de wereldbevolking geen melk verdragen, omdat ze de lactose (melksuiker) niet kan afbreken. Het voert echter te ver om melk niet meer als een onderdeel van een gezonde voeding te zien.
Deze bevindingen leidden tot kritiek op de werkwijze van EFSA. Ben van Ommen, voedingsonderzoeker bij TNO, vindt dat de beoordeling van gezondheidseffecten van voeding niet gelijk gesteld kan worden aan die van medicijnen.

Claimsverordening schiet doel voorbij
Voeding moet als een geheel worden gezien en daarbij moet rekening worden gehouden met individuele verschillen. Tijdens een congres van de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen (KNAW) dat op 26 maart plaatsvond, deelde Yvonne Huigen (Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit) mee dat de NVWA overweegt om niet actief te controleren op de naleving van de generieke gezondheidsclaims.
De uitvoering van de Claimsverordening leidt er nu toe dat de consument niet meer wordt geïnformeerd over het gezondheidsvoordeel van bepaalde voedingsmiddelen. Onduidelijkheid is dus troef.

Tegenactie
De stichting Supplement maakt zich hier zorgen over en wil dat de beoordeling van de gezondheidsclaims voor voeding aangepast wordt.
Daarom is deze instantie een petitie gestart om aan de gevolgen van deze wet goed te heroverwegen en te vragen om een beoordeling van gezondheidseffecten die past bij voeding. Als u het hier mee eens bent kunt u hier de petitie mee ondertekenen.