Effectief beleid verbeteren leefstijl mogelijk

Enkele weken geleden meldde ik al dat de levensverwachting van laagopgeleiden kan worden verbeterd. Veel van de problemen binnen deze groep zijn te wijten aan overgewicht met alle gevolgen van dien. Sjaak de Gouw concludeert in zijn proefschrift dat de overheid veel te terughoudend is in de bestrijding van overgewicht. Landelijke en lokale overheden dienen te beseffen dat ze verantwoordelijk zijn voor de bescherming van de volksgezondheid en dat dit langer duurt dan vier jaar. Betrouwbare informatie over voeding dient voor elke consument toegankelijk te zijn en gezonde keuzes zouden gemakkelijker gemaakt moeten worden. Daarvoor is een verbeterslag in het overheidsbeleid nodig.

Overheid kan meer doen
Sjaak de Gouw stelt dat overheden op landelijk en lokaal niveau zich onvoldoende realiseren dat niet ingrijpen op het probleem “overgewicht en obesitas” op termijn tot hogere zorgkosten leidt. Er is veel kennis beschikbaar over effectieve interventies uit binnen- (Hartslag Limburg, Utrecht Overvecht en Laarbeek) en buitenland (Epode en Finland), maar de beleidsmedewerkers gezondheid van gemeentes zijn hier niet van op de hoogte. Bovendien is het voor een duurzaam beleid nodig dat politici verder kijken dan hun zittingsperiode van vier jaar. Daarnaast zouden scherpere maar wel haalbare richtlijnen door de overheid gegeven moeten worden voor het ontwikkelen van beleid op plaatselijk niveau.

Randvoorwaarden op lokaal niveau
Gemeenten stellen dat mensen en middelen ontbreken voor het ontwikkelen van een wijkgerichte aanpak (pagina 152 en 153 van het proefschrift van Sjaak de Gouw). Toch zijn er wel ideeën beschikbaar, maar de implementatie hiervan is zeer complex en (arbeids)intensief. De politieke pijn is echter dat er een langere adem nodig is dan de eigen zittingsperiode om het succes ervan te kunnen oogsten en er zijn altijd vraagtekens bij de effectiviteit van preventieve interventies. Toch zijn er voldoende gekwalificeerde mensen beschikbaar, maar die zijn wegbezuinigd en dat is verspilling van kennis en ervaring. Deze deskundigen willen graag bijdragen om betrouwbare informatie over voeding (en bewegen) beter toegankelijk te maken.

Toegankelijkheid voedingsinformatie
Het Voedingscentrum geeft aan dat ze per 1 januari 2012 is gestopt met de informatietelefoondienst voor consumenten, omdat er 25% minder budget voor preventie beschikbaar is. Ze gaat vragenstellers doorverwijzen naar een diëtist of gewichtsconsulent in de buurt, maar de diëtistenzorg is ook per 1 januari 2012 uit het basispakket verdwenen. Diëtisten noteerden 40% minder afspraken voor deze maand. De patiënten die de diëtist gaan mijden zullen waarschijnlijk vaker een beroep doen op duurdere zorgvoorzieningen om uiteindelijk toch bij de diëtist terecht te komen.
Is het dan zo moeilijk om gezonde voeding te kiezen?

Gezonde voedingskeuze niet gemakkelijk
Onlangs legde de voedingskundige Jaap Seidell uit waarom het voor consumenten lastig is omgezonde keuzes te maken. Voedingsmiddelenbedrijven hebben veel meer geld beschikbaar voor reclame dan het bedrag dat de overheid voor preventie uittrekt. Vette en zoete levensmiddelen zijn goedkoper dan gezonde voedingsmiddelen. Bovendien is ongezonde voeding overal te verkrijgen en het wordt voortdurend aangeprezen.

Het meest actuele voorbeeld is het plaatsen van snoepautomaten in 50 bussen van de vervoersmaatschappij Connexxion. Snoepen wordt aangemoedigd, maar het zelf meegebrachte boterhammetje of appeltje mag niet worden genuttigd.
Zucht… waar zijn we nu toch mee bezig….

Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald
Wie in een bos verdwaalt kan nooit verder komen dan halverwege, omdat je het bos dan weer uitwandelt. Het is alleen de vraag of je dan aan de goede kant terecht gekomen bent. Dit geldt ook voor het volgen van een beleidsagenda.
In Amerika gingen ze ons al voor met omkeren van minder goed beleid door het aanpassen van de schoolmenu’s. Pizza is geen groente, maar wordt nu met meerdere soorten groente geserveerd.
Het zou de overheid sieren als ze het verstrekken van betrouwbare informatie serieus op gaat pakken, de toegankelijkheid van zorgverleners als de diëtist verbetert en strenge regels opstelt om reclame (gericht op kinderen) voor ongezonde voedingsmiddelen te verminderen.

Voorstel toekomstvisie
Laten we inzetten op een nieuw landelijk en lokaal project waarin we naar de doelgroep luisteren, bewezen effectieve strategieën aanpassen aan de lokale situatie en als deskundigen met de doelgroep duurzame oplossingen bedenken. Gezond leven wordt door veel mensen vaak als een worsteling ervaren, maar door wederzijds begrip van doelgroep en deskundigen is er veel meer mogelijk dan tot nu toe is bereikt.
We kunnen in een probleem blijven stilstaan, maar bewegen geeft energie en zelfs traplopen kan leuker worden gemaakt.
Een naam voor het project: Samen sterk is het betere werk! Ik ben er klaar voor, jij ook?

Energydrink maakt vleugellam

 “Energiedrankenzijn zeer gevaarlijk voor jongeren” zo kopte het Algemeen Dagblad op 14 januari. Aanleiding van dit bericht zijn onderzoeken in Australië en Amerika waarin  bijwerkingen werden gemeld  van deze dranken zoals hartkloppingen en hoge bloeddruk. Bovendien zorgen energydrinks voor een verhoogd risico op hartklachten bij kinderen die medicijnen gebruiken tegen ADHD. De vraag rijst of deze effecten door het drankje zelf of door gecombineerd gebruik met andere stoffen worden veroorzaakt? Zijn er ook bijwerkingen in Nederland gemeld? Hoe veilig zijn energiedranken? 

Energiedranken en energydrinks
Er zijn energiedranken met en zonder cafeïne. Energiedranken zonder cafeïne bevatten  koolhydraten (suikers) en ze worden door sporters gebruikt om de energievoorraad (spierglycogeen) aan te vullen na een training of een wedstrijd.
Dit bericht heeft betrekking op energiedranken met cafeïne, ook wel aangeduid als energydrinks. Deze bevatten evenveel koolhydraten als de energiedranken zonder cafeïne, maar ze zijn ook in light-versies verkrijgbaar. Energydrinks kunnen de alertheid verhogen en vermoeidheid uitstellen en ze worden voornamelijk gebruikt door jongeren en bezoekers van dancefeesten, maar er zijn nadelige effecten van gerapporteerd. Op sommige Nederlandse scholen mogen ze niet meer worden gebruikt, omdat kinderen er onrustig van kunnen worden. En recent zijn er meer ongunstige effecten gemeld.

Energy omgezet in rusteloosheid
In Amerika werd gerapporteerd dat energydrinks hartkloppingen, verhoogde bloeddruk bij kinderen, adolescenten en jongvolwassenen kunnen veroorzaken. Daarnaast kunnen klachten bij ADHD verergeren. Energydrinks leiden in combinatie met methylfenidaat, de werkzame stof in de ADHD-medicijnen Ritalin^® en Concerta^®, mogelijk tot hartklachten.
In Australië nam het aantal meldingen van ongewenste effecten van energydrinks toe van 12 in 2004 naar 65 in 2010. De bijwerkingen, zoals hartkloppingen, trillen, prikkelbaarheid en rusteloosheid kwamen bij een gecombineerd gebruik met alcohol, cafeïnetabletten, XTC en andere stimulantia, andere cafeïne-houdende dranken en drugs voor, maar ook als er alleen energydrinks waren ingenomen.

In Nederland lijkt het mee te vallen
In Nederland werden in 2009 21 blootstellingen genoteerd, waarvan 8 bij personen van 13 tot en met 17 jaar en in 2010 werden 16 blootstellingen gemeld, waarvan slechts 2 bij jongeren. Het Nederlands Informatie Centrum Vergiftigingen concludeert hieruit dat dranken, die cafeïne en andere stimulerende stoffen kunnen bevatten, vooralsnog niet tot een stijging van het aantal acute overdoseringen lijken te leiden. Hierbij zei opgemerkt dat het hier alleen om geregistreerde meldingen gaat.

Bijwerkingen door cafeïne
Een hoge inname van cafeïne kan leiden tot hartkloppingen, hoge bloeddruk, hoofdpijn, slapeloosheid, rusteloosheid, misselijkheid, trillende handen en een verhoogde urineproductie. Het is moeilijk te voorspellen of en in welke mate iemand last krijgt van deze bijwerkingen. In de praktijk vallen de bijwerkingen over het algemeen mee als er gebruik gemaakt wordt van normale hoeveelheden cafeïne in de voeding, maar energydrinks drinken gemakkelijk weg en het is gemakkelijk om een te hoge inname te bereiken. Een hoge inname van cafeïne (9 mg/kg) leidt tot een extra uitstoot van adrenaline.

Het etiket vertelt niet alles
Naast de cafeïne die op het etiket staat vermeld, wordt aan sommige energydrinks ook guarana, kola nut en yerba mate toegevoegd. Deze bestanddelen bevatten ook cafeïne. Guarana kan 40 tot 80 mg cafeïne per gram leveren. Het cafeïnegehalte van de andere twee ingrediënten is beduidend lager dan dat van guarana. Fabrikanten hoeven bij de samenstelling niet te vermelden dat de bovengenoemde ingrediënten tot een hoger cafeïnegehalte leiden dan er op het etiket staat vermeld en doordat vloeistoffen gemakkelijk ingenomen kunnen worden is de kans op overdosering groot.  

Wat zit er nog meer in?
Naast cafeïne bevatten ze taurine  en glucuronolacton. Taurine kan door het menselijk lichaam zelf worden aangemaakt en het komt voor in dierlijke producten. Het is niet bekend of een te hoge inname van taurine schadelijk is. Ook het effect van glucuronolacton in het lichaam is niet bekend, maar het gehalte van deze stof in energydrinks is hoger dan in andere voedingsmiddelen.

Veilig gebruik van energydrinks
Voor kinderen, adolescenten en jong volwassenen wordt aangeraden om niet meer dan 1 à 2 blikjes energydrink per dag te gebruiken. Dat komt overeen met 2 blikjes cola of 2 kopjes koffie. Voor zwangere vrouwen en vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven ligt de limiet op 3 blikjes per dag, omdat cafeïne schadelijk kan zijn voor het ongeboren kind. Naarmate een moeder meer cafeïne binnenkrijgt, stijgt de kans op een miskraam of op een baby met een laag geboortegewicht. Voor volwassenen geldt een maximum van  4 blikjes per dag.
Gezien de nieuwste gegevens is gecombineerd gebruik met andere middelen, zoals medicijnen, alcohol, stimulantia en drugs af te raden.

Energyddrinks maken vleugellam
De gezoete versies van deze drankjes bevatten evenveel suiker als frisdrank, ofwel vijf klontjes per blikje van 250 ml. Veel gebruik van energydrinks kan leiden tot overgewicht en obesitas en tandbederf veroorzaken. Zowel de ongezoete als de gezoete versies bevatten voedingszuren, evenals gewone frisdranken en sportdranken. Daardoor kunnen ze tanderosie veroorzaken.
Kortom van veel en vaak gebruik wordt je trager, omdat je op den duur te zwaar wordt. Dus veel gebruik van energydrinks geeft geen vleugels, maar maakt vleugellam.      

Wat veel verkoopt is niet altijd aan te raden

Nu het afslanken weer hoog op de agenda staat, worden naast de diverse diëten ook veel afslankmiddelen verkocht. Één product wat al jarenlang een succesvolle verkoop heeft is Herbalife. Naast de afslankproducten is inmiddels ook een nieuwe loot aan de Herbalife-boom toegevoegd, namelijk de sportproducten. Vooral nu de voornemens “Afslanken” en “Meer Sporten” weer hoog op de agenda staan worden er mogelijk goede zaken gedaan. Dus tijd voor een kritische beschouwing…

Geschiedenis
Herbalife werd in 1980 door Mark Hughes opgericht. Hij startte met de verkoop van afslankmiddelen, omdat hij de voedingsgewoonten wereldwijd wilde verbeteren. Naast het verkopen van eiwitshakes zette hij een organieke structuur op waarin de verkopers van zijn product er ook zelf aan konden verdienen. Het assortiment Herbalife-producten werd later uitgebreid met huidverzorgingsmiddelen en sinds enkele jaren zijn er supplementen voor sporters aan toegevoegd. De omzet van Herbalife neemt nog altijd toe en inmiddels worden de producten in ongeveer 79 landen verkocht.

Herbalife in het verleden in opspraak
De eerste versies van sommige afslankproducten van Herbalife bevatten efedrine. Dit stimulerend middel staat op de dopinglijst, maar werd vroeger in antiverkoudheidsmiddelen en ook in andere merken van eetlustremmers toegepast. Nadat uit onderzoek bleek dat efedrine schadelijke bijwerkingen heeft op hart- en bloedvaten is het gebruik van deze stof sinds 1 april 2004 verboden. Herbalife besloot echter al in 2002 om geen efedrine meer aan de producten toe te voegen.
Hoe is het nu met de kwaliteit van Herbalife afslankproducten?

Herbalife lijkt verdacht
In december 2011 schreef de voedingswetenschapper Martijn Katan in zijn column dat er meldingen zijn van mensen die een leverziekte hebben gekregen na het gebruik van Herbalife-producten. Hoewel niet duidelijk aangetoond wordt dat Herbalife de oorzaak is van de leverproblemen is het wel toevallig dat sommige gebruikers opknapten als ze met het gebruik van deze producten stopten. Wat bevatten deze producten en is de werkzaamheid aangetoond?

Werkt het om af te vallen?
Volgens de verschillende websites van Herbalife dragen de producten bij aan een betere gezondheid vanwege de samenstelling, maar er is slechts van een paar producten een analyse te vinden. Ook de wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt of is te mager. Zo worden er op de Nederlandstalige site twee wetenschappelijke onderzoeken genoemd waarin de werkzaamheid “bewezen wordt”, maar omdat het hier om crashdiëten gaat is het resultaat zeer waarschijnlijk niet blijvend. De Vereniging tegen de Kwakzalverij gaf in 2008 al aan dat afslankproducten van Herbalife niet werken en dat er onjuiste informatie door de verkoper(s) wordt gegeven.
Hoe zit het dan met de lijn sportvoedingssupplementen van Herbalife?

Sporters en Herbalife
Tegenwoordig worden veel sporters benaderd door Herbalife en er zijn al meerdere gerenommeerde sportclubs en individuele sporters die gesponsord worden door Herbalife. Sporters in Nederland die in aanmerking kunnen komen voor dopingcontroles worden regelmatig gewaarschuwd om geen supplementen te gebruiken die niet getest zijn volgens het Nederlands Zekerheidssysteem VoedingssupplementenTopsport (NZVT). Van de Herbalife-producten staat er geen enkele batch in het NZVT-lijst. Met andere woorden: er kan dus geen uitspraak worden gedaan of deze producten niet vervuild zijn met dopinggeduide stoffen. 
En net als bij de afslankproducten ontbreken ook hier analyses en achtergrondgegevens op de websites. Daarom kan er ook geen uitspraak worden gedaan over het nut en de werkzaamheid van deze producten. Ervaring leert dat de analyses alleen te bemachtigen zijn door contact op te nemen met een verkooppunt.

Verkoop van Herbalife-producten
Herbalife-producten kunnen online en via lokale verkopers worden verkregen. Deze distributeurs hebben vaak geen voedingskundige achtergrond, maar hebben vanwege de piramidestructuur er alle belang bij om het product te verkopen. In België is door de consumentenorganisatie Test-aankoop een zeven-jaar durende juridische strijd gevoerd om deze praktijken aan banden te leggen. Dit had tot resultaat dat op 23 november 2011 een uitspraak is gedaan dat Herbalife met deze praktijken dient te stoppen op straffe van een dwangsom, maar Herbalife gaat hiertegen in beroep.

Conclusie
Voor mensen die af willen vallen zijn er betere alternatieven beschikbaar dan Herbalife. Zij kunnen hiervoor bijvoorbeeld te rade gaan bij een gewichtsconsulent en/of diëtist.
Voor sporters geldt dat het gebruik ervan afgeraden wordt, omdat er geen uitspraak gedaan kan worden over de werkzaamheid en er kan geen uitsluitsel worden gegeven over de kans op vervuiling met dopinggeduide stoffen. Topsporters die in aanmerking kunnen komen voor dopingcontroles kunnen het beste een voedingsadvies inwinnen bij een sportdiëtist. 

Eiwit en krachttraining beter dan crashen

Zoals elk jaar staat ook in 2012 “afvallen” hoog in de top drie van goede voornemens. De verleiding is groot om een crahsdieet te volgen, maar de verloren kilo’s keren daarna nog sneller terug… En met rente. Laagcalorische diëten leiden tot een tragere stofwisseling en een verstoorde balans van hormonen die het honger en verzadigingsgevoel regelen. Eiwitrijke diëten daarentegen zorgen voor een verhoging van de stofwisseling en meer spiermassa. En krachttraining zorgt voor een extra stimulus van aanmaak spierweefsel en het verhoogt de verbranding.

Crashen leidt tot verstoring van de hormoonbalans

Op maandag 2 januari kopte De Volkskrant dat het lichaam zich verzet tegen gewichtsverlies na een dieet. Het onderzoek waarnaar verwezen werd had betrekking op het volgen van een crashdieet. Het is al langer bekend dat crashen leidt tot een lagere stofwisseling. Dit kan gedeeltelijk verklaard worden doordat er minder lichaamsweefsel in stand gehouden hoeft te worden, maar nu is ook aangetoond dat een crahsdieet leidt tot verstoorde bloedwaarden van de hormonen die het honger en verzadigingsgevoel regelen. Deze hormonale verstoring is zelfs een jaar na het volgen van een laagcalorisch dieet nog steeds niet hersteld, waardoor het moeilijk is om het streefgewicht te handhaven.

Uit de resultaten van dit onderzoek is net duidelijk wat het effect is van een dieet waarbij er een gestage afname van gewicht wordt nagestreefd. Toch is er hoop voor mensen die af willen vallen.

Eiwitrijke diëten leiden tot een hogere stofwisseling.

Hoewel het al vaker aangetoond is, blijkt ook uit nieuw onderzoek dat het volgen van een eiwitrijk dieet tot een verhoging van de stofwisseling leidt. Eiwitrijke maaltijden hebben een hogere verzadigingswaarde en daardoor neemt de verleiding om extra te eten af. Daarnaast zorgt eiwitrijke voeding ook voor meer aanmaak van spierweefsel. Omdat spierweefsel zwaarder is neemt het gewicht minder snel af. Spierweefsel is compacter en daardoor zorgt het voor een strakker figuur.
En voor een nog beter resultaat is een slimme eiwitkeuze aan te bevelen.

Schone eiwitbronnen in de voeding
Het is raadzaam om eiwitrijke producten te nemen die mager zijn, zoals mager vlees, kipfilet of kippenpoot zonder vel, kalkoen, sojaeiwit, peulvruchten en magere of halfvolle melkproducten. Ook vis is een goede eiwitbron. Hiervoor geldt als aanbeveling om twee keer per week vis te gebruiken, waarvan één keer een vette soort, zoals haring, paling, makreel en zalm. Vette vis bevat namelijk gezonde onverzadigde vetten. Alle hiervoor genoemde voedingsmiddelen worden binnen de (kracht)sport gerekend tot de ‘schone eiwitbronnen’ omdat er geen overtollige calorieën door ongezond vet worden aangevoerd.
Daarnaast bevordert krachtsport de aanmaak van spierweefsel en de verbranding wordt nog een tandje hoger gezet.

(Kracht)sporten als onderdeel van leefstijl
In januari worden traditioneel de meeste sportschoolabonnementen verkocht, omdat meer sporten ook tot de goede voornemens behoort. Vooral door vrouwen wordt dit abonnement gebruikt voor groepslessen en andere vormen van cardiotraining. Duursport is natuurlijk een prima investering om in beweging te komen, maar deze vorm van activiteit kan ook gemakkelijk buiten de sportschool worden beoefend door vaker de fiets te pakken, de trap te gebruiken of gewoon een stuk (hard)lopen.
Een combinatie van kracht- en duurtraining levert namelijk nog een beter resultaat.

Slim gebruik van sportschoolabonnement

Er is meer winst te behalen als het sportschoolbezoek specifiek wordt gebruikt voor krachttraining, omdat hier hulpmiddelen aanwezig zijn voor krachttraining. Door krachttraining wordt het lichaam getriggerd om meer spierweefsel aan te maken en de stofwisseling wordt verhoogd. Dit effect houdt zelfs langer dan 24 uur na het sporten aan. Vrouwen hoeven niet bang te zijn om te veranderen in een ‘brede Harriët’, omdat het effect minder sterk is dan bij mannen, maar het is wel voldoende om een mooi strak figuur te krijgen en fitter te worden. Meer over (het effect van) krachttraining is hier te vinden.

En wat als je onvoldoende bij kas zit voor een sportschoolabonnement

Een zeer goede oefening voor krachttraining is het opdrukken. Maar er zijn ook meer oefeningen denkbaar. Zo worden er veel nuttige tips gegeven op www.eigenkracht.nl en ook op www.sportzorg24.tv zijn filmpjes te vinden waarin een aantal oefeningen worden voorgedaan. Kortom voor elk is er wat wils in de aanbieding.